SPARREN MET SARAH - Welk zintuig verdwijnt als laatste als we sterven en wat betekent dit voor onze omgang met de mens met dementie? - Dementie in Theater (2024)

Menu

Lieve lezer, wil je je inschrijven voor onze nieuwsbrief voor meer inspiratie? Klik dan hier

Als we het leven verlaten, als we sterven, als we onze laatste reis maken naar het hiernamaals, wat gebeurt er dan eigenlijk met onze zintuigen? Onze zintuigen; de manier waarop we de wereld om ons heen in ons opnemen?
Welk zintuig verdwijnt als laatste en wat betekent dit voor ons mantelzorgers en zorgverleners? Ofwel, welk zintuig kunnen we blijven activeren om de mens met dementie te bereiken tot de allerlaatste seconde?

Als we versterven, stoppen we het allereerst met eten en drinken. Als we geen honger of dorst hebben, deze sensatie/ ervaring verdwijnt, dan stoppen we simpelweg met eten. En het cruciaal als zorgverlener om dit proces tijdig te onderkennen. Want het is iets wezenlijk anders dan mensen die niet meer weten HOE ze moeten eten. Mensen die versterven, kiezen ervoor om niet meer te eten. De prikkel tot eten en drinken verdwijnt. Ze wenden hun hoofd af van jouw lepel, schudden nee, duwen de lepel weg.En door hen dan te dwingen om te eten, leggen we onze wil op en zijn we niet steunend. Het is niet ethisch.

Het volgende wat verdwijnt is ons vermogen tot praten. De mens met dementie maakt geen spraakgeluiden meer, mogelijk wel andere geluiden als hummen, of ritmische klanken maar de spraakgeluiden verdwijnen. Dit wil niet zeggen dat er tot op het laatst toe geen momenten van helderheid kunnen zijn. Men doet ineens een adequate uitspraak. Stelt plots een adequate vraag. Of reageert op een vraag. Maar deze momenten worden minder en minder. Het wordt stiller en stiller. Met uitzondering vaak van hummen. Want de behoefte om te communiceren is er vaak wel degelijk nog. Of in ieder geval de behoefte om je op momenten kenbaar te maken. Of iets fijn of niet fijn is. Comfortabel of niet. Het is dus ook belangrijk om de klanken die nog geproduceerd worden zo snel mogelijk te leren ‘lezen’

Het volgende wat verdwijnt, is het vermogen tot het opnemen van visuele informatie; het zicht. Mensen zitten veel met hun ogen dicht. Of hebben hun ogen open maar men lijkt niks meer op te nemen. Men staart. In de verte. Mensen knipperen soms ook niet meer met de ogen. Zelfs als jouw hand op en neer voor hun ogen beweegt.
Het vermogen tot voelen blijft daarentegen vaak lang aanwezig. Mensen ervaren spanning of comfort bij jouw aanraking. Dus alle aanrakingen hebben een impact. Ook hoe je iemand verlegt/verplaatst in bed bijvoorbeeld. Het kan stress of spanning teweegbrengen. Mijn ervaring is dat juist een stevige omhelzing of aanraking prettig kan zijn. Om meer lichaamsdruk te geven.

En hiermee meer input. Meer ervaring. Je ziet vaak dat wanneer de lichaamservaring verdwijnt, de spieren zich automatisch gaan aanspannen om toch te kunnen ervaren dat je bestaat. Door dan een stevige omhelzing of aanraking te geven, kunnen de spieren zich soms ontspannen. Daarom kunnen hulpmiddelen als een verzwaarde deken heel waardevol zijn.

Het laatste zintuig wat verdwijnt, is het vermogen om ons te horen. Ik zeg hiermee niet ze ons begrijpen, maar ze kunnen de auditieve informatie tot op het laatst verwerken. En dit is mooi. Want dit biedt een prachtige ingang. Stemgeluid is iets dat door de mens met dementie lang herkend wordt en hiermee heel waardevol kan zijn. Ik raad familie vaak aan om stemtherapie in te zetten. Door bijvoorbeeld een verhaal voor te lezen. Een herinnering met de mens met dementie te delen of gewoon te vertellen wat jou bezighoudt. Het mooie aan een herinnering is dat als vanzelf jouw stem vervuld raakt van emotie. Van melodie. Van intonatie. Van ritme. En met name dit laatste is voor de mens met dementie tot op het laatst waardevol. Ik begrijp dat je niet 24 uur naast iemand kunt zitten. Maar je kunt dus ook jouw stem opnemen als mantelzorger. Jouw stem kan stress verlagen. En geluk verhogen.

Het tegendeel is ook waar. Mensen kunnen ook gestresst raken van jouw stem. Als deze vervuld is van spanning en stress. Ze pikken het op. Mensen zijn heel sensitief. Als je hoofd je in de steek laat, moet je compenseren met jouw hart. Jouw gevoel. Het is het kompas waarop de mens met dementie moet varen.
Dit betekent dus ook dat je moet opletten wat je in het bijzijn van de mens met dementie bespreekt. Een stelregel: als je het eerder niet zou zeggen in bijzijn van de mens met dementie, doe het dan nu ook niet. Heb je een vraag voor de zuster of broeder, loop even weg.

Als ouderenpsycholoog heb ik.naast heel wat mensen met dementie gezeten of gelegen tijdens hun verstervingproces.De zorgverleners en familieleden waren er dan van overtuigd dat hun woorden niet meer binnenkwamen bij de mens met dementie, maar ik zag soms zulke mooie reacties op mijn woorden, dat ik denk dat de woorden wel degelijk binnenkwamen.

En daarom is het zo waardevol om tegen jouw geliefde of cliënt te vertellen, die mogelijk vandaag het leven verlaat:
‘Mama, ik hou heel veel van je. Maar ik kan het aan. Je mag gaan. Ik ga je ontzettend missen. Ik ben je dankbaar voor alles wat ik van je geleerd heb, maar je mag gaan. Ik kan het. Je hebt mij zoveel geleerd.. je hebt zoveel gegeven in dit leven. Waar ik je ontzettend dankbaar voor Ben.. maar nu mag je gaan. Ik beloof je dat ik zal blijven omkijken naar papa, naar mijn lieve broer, jouw zoon Joshua.

En weet je wat mama, je bent een geweldig mens. En je hebt alles gedaan wat je moest doen in dit leven. En ik hoop dat je rust vindt nu je verder gaat. Want je verdient rust. En ik.zal je missen. Heel.erg..maar ik zal altijd mijn best doen om alles te herinneren. Alle.mooie en mogelijke momenten..de speciale momenten. Dank je dat je in mijn leven was.

En dan moet je de kracht vinden om een stap opzij te doen. Zodat moeder de ruimte ervaart om dit laatste stukje alleen te doen, mocht ze dit wensen. Want ook dit is liefde. De ruimte geven aan de ander. Ook aan het eind. Zodat ze niet het gevoel hebben dat ze jou verlaten. Maar het leven verlaten. Ik denk dat dit de reden is dat mensen soms net gaan als je even naar het toilet bent of een broodje gaat eten. Het is net die tijd die iemand nodig heeft om alleen te kunnen gaan.

Zet hem op! Je bent niet alleen.

Meer weten? Ga naar de indrukwekkende muziektheatervoorstelling ‘Dag Mama’ van Dementie in Theater.